Wat is roestvast staal (RVS)?
Wat is roestvast staal? Roestvast staal, vaak afgekort als RVS, is een populaire staalsoort die bekend staat om zijn uitstekende corrosiebestendigheid. Ondanks dat het vaak ‘roestvrij staal’ wordt genoemd, is dat eigenlijk onjuist. RVS kan namelijk wel degelijk roesten, zeker als de beschermende laag beschadigd raakt of als het materiaal blootgesteld wordt aan agressieve omstandigheden zoals chloor of zuren.
RVS is een legering die hoofdzakelijk bestaat uit ijzer, chroom en nikkel. Door minimaal 11 tot 12% chroom toe te voegen, vormt zich aan het oppervlak een dunne, onzichtbare laag chroomoxide. Deze oxidehuid beschermt het onderliggende metaal tegen verdere oxidatie. Die bescherming maakt het ook direct lastiger om RVS chemisch te zwarten: de oxidehuid moet eerst verwijderd worden met een geschikt zuur, zoals Verzinkshop Metaal Activator of een oplossing van zoutzuur, voordat het metaal reageert met zwart oxide vloeistof.
Soorten RVS en hun eigenschappen
Er zijn verschillende soorten roestvast staal, met elk hun eigen samenstelling en eigenschappen. De meest gebruikte groepen zijn:
- Austenitisch RVS (200- en 300-serie): zoals AISI 304, 316, 316L en 316Ti. Deze soorten bevatten relatief veel nikkel (6 tot 26%), zijn in geleverde toestand niet magnetisch, goed vervormbaar en hebben een hoge corrosiebestendigheid. Ideaal voor toepassingen waar vormbaarheid en weerstand tegen roest belangrijk zijn. Doordat ze zo roestwerend zijn, vereisen deze staalsoorten een krachtige activatie met zoutzuur voordat je ze kunt zwarten.
- Ferritisch RVS (400-serie): zoals AISI 430. Deze soorten bevatten minder nikkel, zijn wel magnetisch en beter bestand tegen lichte roest, maar minder vervormbaar. Ze zijn iets makkelijker te zwarten dan austenitische soorten.
- Martensitisch RVS: zoals AISI 410 en 420. Deze staalsoorten zijn hardbaar door middel van warmtebehandeling en zijn altijd magnetisch. Ze zijn goed te bewerken, maar minder roestbestendig.
- Duplex RVS: een mix van austenitische en ferritische structuren. Sterk, redelijk corrosiebestendig, en magnetisch. Geschikt voor zwaardere toepassingen.
Bekende RVS-typen
- 304 (1.4301): bevat 18% chroom en 8% nikkel. Veelgebruikt voor algemene toepassingen. Moeilijk zwart te oxideren zonder goede activatie.
- 316 (1.4401): met 16% chroom, 10% nikkel en 2% molybdeen. Extra bestand tegen zout en chloor. Zeer geschikt voor maritieme en chemische omgevingen.
- 316L (1.4404): laag koolstofgehalte (‘L’ staat voor low carbon), beter lasbaar en minder gevoelig voor inter-kristallijne corrosie.
- 316Ti (1.4571): vergelijkbaar met 316L, maar gelegeerd met titaan. Het slijppatroon is hierdoor iets afwijkend, wat in zichtwerk invloed kan hebben.
Magnetisch of niet?
Of RVS magnetisch is, hangt af van de structuur. Austenitisch RVS is in principe niet magnetisch, maar kan dit wel deels worden door koudvervorming (zoals buigen of persen). Ferritische en martensitische soorten zijn altijd magnetisch. Bij het kiezen van RVS voor bijvoorbeeld decoratief zwart oxideren is dit iets om rekening mee te houden, omdat het proces soms iets beter hecht op magnetische legeringen.
Corrosiebestendigheid en gevoeligheid
Roestvast staal is goed bestand tegen roest, maar in contact met chloor (bijvoorbeeld in zwembadwater, bleekmiddel of stadswater) kan zelfs AISI 304 gaan corroderen. Er ontstaat dan zogenaamde putcorrosie: kleine gaatjes of putjes in het oppervlak. Varianten met molybdeen, zoals 316 en 316L, zijn hier beter tegen bestand.
Deze beschermende eigenschappen maken RVS tegelijk lastig om te zwarten. De oxidehuid blokkeert namelijk de chemische reactie met zwart oxide vloeistoffen. Daarom is vooraf activeren met een zuur zoals Verzinkshop Metaal Activator essentieel. Voor RVS uit de 300-serie is zelfs een sterker zuur, zoals verdund zoutzuur, nodig om het oppervlak voldoende te openen.
Hardheid, sterkte en bewerkbaarheid
De hardheid van RVS wordt deels bepaald door het koolstofgehalte. Martensitische RVS-soorten bevatten meer koolstof en zijn daardoor harder, maar ook minder corrosiebestendig. Austenitische soorten zijn zachter, beter vervormbaar en niet hardbaar door hitte. Ze kunnen echter wel verstevigen door koudvervorming.
De elasticiteitsmodulus van RVS ligt iets lager dan die van gewoon staal (195.000 MPa vs 210.000 MPa). Dit betekent dat RVS net iets ‘rekbaarder’ is onder belasting. De treksterkte en rekgrens zijn belangrijke maatstaven voor toepassingen met veel kracht of buigbelasting.
Roestvast versus roestvrij
In de volksmond spreekt men vaak van ‘roestvrij staal’, maar technisch gezien is ‘roestvast staal’ correcter. RVS is niet immuun voor roest: het is slechts beter bestand tegen oxidatie door de passieve chroomoxidehuid. Als deze laag beschadigd raakt of verontreinigd wordt (bijvoorbeeld door ijzerdeeltjes van gereedschap), dan kan het staal alsnog gaan roesten.
Daarom is het belangrijk om RVS na bewerking grondig te reinigen. Dit gebeurt vaak via chemisch beitsen: een proces waarbij oppervlakteresten, vervuiling en ijzerdeeltjes chemisch worden verwijderd om de corrosiebestendigheid te herstellen.
RVS zwarten: wat is belangrijk?
RVS zwart oxideren is mogelijk, maar vraagt om een aangepaste aanpak. Door de hoge corrosieweerstand is het oppervlak minder reactief. Dat maakt een krachtige activatiestap essentieel. Zonder deze activatie zal de zwart oxide vloeistof nauwelijks hechten en krijg je een vlekkerig of grijs resultaat.
Bij Verzinkshop adviseren we Verzinkshop Metaal Activator voor RVS uit de 400-serie. Voor 300-serie RVS is een mengsel van verdund zoutzuur effectiever. Let op: altijd goed spoelen na activeren, en voorkom dat het oppervlak droogt vóór het sealen. Gebruik bij voorkeur onze RVS Zwart Oxide voor het zwart maken van RVS – onze standaardproducten voor staal werken hier niet op.